ساعت یا این که گاهنما[۱] , وسیله‌ای ابتکاری یا این که وسیله قرار دادن حرکات روزمره نجومی که برای اندازه‌گیری و انتخاب زمان از آن به کار گیری میشود . این وسیله یا این که روش از قدیمی‌ترین اختراعات انسانی به‌شمار میرود .
اشکال ساعت مبنی بر نحوهٔ کارکرد
ساعت ستاره‌ای
نوشتار مهم : ساعت ستاره‌ای
ساعت ستاره‌ای به اندازه‌گیری و تشخیص و تطبیق زمان در شب به وسیلهٔ ستارگانی شاخص گفته می‌گردد . این روش معمولاً به امداد ستاره قطبی به‌عنوان یک نقطهٔ اثبات , با مقایسه و سنجش جابجایی بعضا ستارگان دب اکبر در هر فصل نسبت به زمان متعارف است . کارکرد این ساعت بیشتر با یاری جنبش ستارگان و وسیله قراردادن آنهاست . ساعت ستاره‌ای صرفاً ساعتی شبانه است . این ساعت در زمان‌های قبلی و بیشتر در مکان‌هایی که به ساعتهای دیگر دسترسی نبوده‌است استعمال می‌شده‌است .
ساعتهای شمسی
نوشتار حساس : ساعت آفتابی
.
نمونه‌ای از ساعت آفتابی در هانوفر آلمان
ساعتهای شمسی در دوران قدیمی به‌طور پهناور به کار گیری می‌شده‌اند . [۲][نیازمند منبع] این نوع از ساعت میتواند زمان را برحسب زاویه یا این که محل قرارگیری سایهٔ یک میله که با زاویهٔ معلوم نسبت به زمین جای‌دارد , کار زمان‌سنجی را انجام دهد . این ساعت نیز با وسیله قراردادن تکان روزانهٔ خورشید و نیز وسیلهٔ ابتکاری با استقرار شاخص منحصربه‌فرد و مدرج کردن سایهٔ خورشید است . این ساعت , نقطهٔ مقابل ساعت ستاره‌ای , صرفاً ساعتی روزمره است .
این نوع از ساعت , به‌رغم عمر آن , از اعتنا قابل‌قبولی شامل است و گونه های ظریف آن زمان ظاهری شمسی را با خطای حداکثر ۱۵ دقیقه ( ناشی از تاب‌خوردن محور گردش زمین دور خویش ) معلوم می نماید . ساعتهای آفتابیِ ظریف با یک جدول یا این که نمودار ارائه می گردند که‌این خطای اندازه‌گیری زمان را در ماه‌های متفاوت سال اصلاح می‌نماید .
به گفتهٔ هرودوت , نمونه‌های اولیهٔ این نوع ساعت به اقوام سومری و کلدانی بازمی‌گردد و قدمتی دستکم ۵۰۰۰ ساله داراست . [۲]
ساعتهای آبی رنگ
نوشتار مهم : ساعت آبی‌رنگ
ساعت آبی رنگ , قنات زیبد
ساعت‌آبی در کنار ساعتهای آفتابی احتمالاً قدیمی‌ترین ساعت ساخت بشرند. مدل‌های ابتدایی ساعت آبی باقی‌مانده از قرن ۱۶ پیش از میلاد از مصر و بابِل به‌دست آمده.[نیازمند منبع] این گونه معمولاً از دو ظرف تشکیل شده که آب با شدت معین از یکی به دیگری می‌ریزد. کاربردی‌ترین ساعت آبی متعلق به ایران است زیرا نه بر اساس خرافات یا تفریح بلکه برای یک ضرورت اساسی زندگی کشاورزی و تقسیم سهام آب قنات یا آب چشمه‌ها در مناطق کویری ساخته شده‌است. کالیستنس، مورخ یونانی ۳۲۸ پیش از میلاد، که در لشکرکشی اسکندر مقدونی به ایران همراه او بود، نوشته‌است: در اینجا (ایران)، در دهکده‌ها که آب را برحسب نوبت به کشاورزان برای زراعت می‌دهند، یک فرد از میان کشاورزان انتخاب میشود تا بر زمان نوبت (و تقسیم زمانی سهام قنات)نظارت داشته باشد.
ساعت شنی
اولین نمونهٔ ثبت‌شدهٔ ساعت شنی، بخشی از نقاشی آمبورگیو(؟) لورنزتی، سال ۱۳۳۸ میلادی
نوشتار اصلی: ساعت شنی
اولین نمونه‌های ساعت شنی در یک نقاشی از ۱۳۳۸ پس از میلاد دیده شده. این ساعت که معمولاً برای اندازه‌گیری مدت‌زمان‌های کوتاه استفاده می‌شده، از دو حباب شیشه‌ای تشکیل شده که با سوراخ کوچکی به یکدیگر متصل‌اند. شنِ ریز به علت نیروی جاذبه به حباب پایینی می‌ریزد. وقتی تمام شن به پایین ریخت مجموعه را برعکس می‌کنند تا فرایند تکرار شود.
ساعتهای مکانیکی
ساعتهای مکانیکی معمولاً نشان دهنده زمان با استفاده از زاویه‌ها هستند. این نوع ساعت‌ها پرکاربردترین نوع ساعت در میان مردم می‌باشد. رایج‌ترین آن‌ها ساعت‌هایی هستند که به صورت مدور درجه‌بندی شده‌است. این ساعت‌ها به ۱۲ قسمت تقسیم شده‌اند که هر کدام نشان‌دهندهٔ یک ساعت (عقربه ساعت شمار آن را نمایش می‌دهد) است. همچنین این ساعت‌ها به ۶۰ قسمت تقسیم شده‌اند که هر کدام هم می‌توانند دقیقه و هم ثانیه را نمایش دهند (با استفاده از عقربه‌های ثانیه شمار و دقیقه شمار).
ساعت دیجیتال
ساعتهای دیجیتال به نوعی از ساعت‌ها می‌گویند که زمان را با استفاده از ال‌سی‌دی، LED یا چراغ نشان می‌دهند. این ساعت‌ها به دو صورت ۱۲ ساعته و ۲۴ ساعته هستند. این ساعت‌ها با استفاده از مدارهای الکتریکی می‌توانند زمان را محاسبه و اعلام کنند. در ساعتهای جدیدتر ساعت‌ها خود می‌توانند با استفاده از اینترنت ساعت خود را تنظیم کنند.
ساعت باینری
نحوهٔ خواندن ساعت باینری
ساعت باینری زمان را طبق اصول باینری نشان می‌دهد. ساعت، دقیقه و ثانیه در دو ستون با چهار سطر نشان داده میشود. مطابق شکل، سطر اول رقم ۱، سطر دوم ۲، سطر سوم ۴، و سطر آخر رقم ۸ است. ستون سمت چپ رقم دهگان و ستون سمت راست رقم یکان را نشان می‌دهد که با جمع ارقام هر ستون و جمع‌بندی آن‌ها با هم، عدد ساعت، دقیقه و ثانیه به‌دست می‌آید.
ساعت اتمی
نوشتار اصلی: ساعت اتمی
ساعت اتمی گونه‌ای از ساعت است که فرکانس تشدید (رزونانس) استاندارد اتمی را به عنوان عنصر نگهداری زمان به کار می‌گیرد. این ساعت‌ها دقیق‌ترین ساعت و استاندارد فرکانسی بسامد شناخته شده‌اند و به عنوان استانداردهای اولیه برای سرویس جهانی پخش زمان (Time Distribution Service)، برای کنترل فرکانس پخش برنامه‌های تلویزیونی و سامانه‌های موقعیت‌یاب جهانی (GPS) به کار می‌روند.
ساعت اتمی که در رصد خانه نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا به کار رفته‌است.
ساعتهای اتمی از پرتوافشانی (رادیو اکتیویته) استفاده نمی‌کنند، بلکه از نشانک‌های دقیق ریزموج استفاده می‌کنند. نشانک‌های مذکور هنگامی تولید می‌شوند که الکترون‌ها در اتم‌ها سطح انرژی خود را دگرگون می‌کنند و نور منتشر میشود.
انواع ساعت بر اساس اندازه و شکل
ساعت‌ها در اَشکال و اندازه‌های مختلفی وجود دارند که برای کاربردهای گوناگون ساخته شده‌اند. بعضی از انواع مختلفِ ساعت‌ها در زیر آورده شده‌است:
ساعت جیبی: نوعی ساعت همراه است که آن را در جیب می‌گذارند و معمولاً زنجیری کوچک دارد که به لباس شخص متصل میشود.
ساعت مچی: نوعی دیگر از ساعت همراه است که توسط دو یا یک بند به دور مچ بسته میشود.
ساعت دیواری: نوعی ساعت است که به دیوار نصب می‌کنند.
ساعت ایستاده: نوع دیگری از انواع ساعت‌ها است که به صورت ایستاده و در گوشه‌ای، معمولاً کنار دیوار، می‌گذارند. این ساعت غالباً با استفاده از آونگ زمان را اعلام می‌کند.
منبع: سایت زنیبل
قسمتهای
- ۹۷/۱۲/۱۸